Ngành sản xuất bia Việt Nam đã trải qua những tháng của năm 2017 với nhiều khó khăn thách thức. Sản phẩm mặc dù đã trở nên cần thiết trong cuộc sống của người dân, song luôn trong một cuộc cạnh tranh giữa các thương hiệu bia và chưa đạt được một nhận thức thống nhất giữa các nhà quản lý công nghiệp và y tế về ích lợi cũng như về tác hại của bia khi sử dụng.
Thêm vào đó, yêu cầu đẩy nhanh tiến độ thoái vốn nhà nước tại hai Tổng Công ty bia lớn là SABECO và HABECO do triển khai chậm trễ thời gian qua cũng ảnh hưởng nhất định tới công tác quản lý, điều hành sản xuất kinh doanh và tâm lý người lao động. Chính vì vậy, cùng với việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và thực hiện một số quy định của Chính phủ nhằm từng bước hạn chế tiêu dùng đồ uống có cồn đã tác động tới mức tăng trưởng sản xuất bia ngày một chậm lại. Nếu như 10 tháng đầu năm 2016 toàn ngành sản xuất được 3099 triệu lít bia, tăng 8,3% so với cùng kỳ, thì 10 tháng đầu năm nay 2017 mặc dù sản xuất được 3270,3 triệu lít, nhưng tốc độ tăng còn 5,5% so với cùng kỳ.
Dự đoán trong 2 tháng còn lại nếu duy trì được sản lượng mỗi tháng như mức của tháng 10/2017 thì tổng sản lượng bia cả năm 2017 có thể đạt cao hơn tổng lượng bia sản xuất năm 2016. Tuy nhiên, theo dự báo thời tiết năm nay sẽ rét hơn năm 2016 cùng với việc xuất hiện nhiều trận bão, lũ, áp thấp nhiệt đới gây thiệt hại nặng nề về người và của, ảnh hưởng lớn tới đời sống của nhiều tầng lớp dân cư các tỉnh Nam Trung Bộ và Nam Bộ, nên mức tiêu thụ bia có thể sẽ giảm, làm cho tổng lượng bia cả năm 2017 có thể chỉ còn bằng hoặc thấp hơn năm 2016.
Điều này có thể thấy qua sản lượng bia do hai Tổng công ty SABECO và HABECO sản xuất đều có tốc độ tăng thấp hơn cùng kỳ. Cụ thể là: Nếu như sản lượng bia 10 tháng năm 2016 của Tổng Công ty CP Bia – Rượu – Nước giải khát Sài Gòn đạt 1343 triệu lít, tăng 7,9%; Tổng Công ty CP Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội đạt 610 triệu lít, tăng 1.4% so với cùng kỳ 2015, thì 10 tháng năm 2017 tốc độ tăng trưởng của 2 Tổng công ty SABECO và HABECO giảm lần lượt còn 4,6% và -2,8% so với cùng kỳ 2016.
Thay vào đó, một dòng sản phẩm mới là bia thủ công (Craft Beer) lại nở rộ trong 2 năm trở lại đây, đang thu hút khá nhiều lượng khách hàng thuộc tầng lớp trung lưu tại các đô thị lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh. Bia thủ công không chỉ mang tới cho người uống những hương vị lạ, độc đáo mà còn là một sự trải nghiệm mới trên các mặt lịch sử, kiến thức và văn hóa về bia.
Bia thủ công khác với những loại bia thông thường ở chỗ người ủ bia có thể sáng tạo về công thức phối trộn nguyên liệu để tạo hương vị riêng, tùy theo cảm hứng, trí tưởng tượng và kỹ thuật của người ủ bia như bia cà phê, bia chanh leo, bia sầu riêng, bia hương vối, hương cam thảo…Riêng hãng bia thủ công Pasteur Street ở thành phố Hồ Chi Minh do hai doanh nhân người Mỹ là John Reid và Alex Violette thành lập từ năm 2015 đến nay đã tạo ra được 70 hương vị bia khác nhau.
Việc sản xuất bia thủ công thường gắn với kinh doanh nhà hàng nên mang tính chất phục vụ tại chỗ kèm với các món ăn nhậu đa dạng từ khắp các châu lục. Cho đến nay chưa có số liệu thống kê chính thức về số cơ sở, nhà hàng nấu bia (ước khoảng trên 10 cơ sở) và sản lượng bia thủ công, nhưng người viết bài này thì cho rằng xu hướng sử dụng bia thủ công ngày càng lớn vì theo nhóm nghiên cứu Boston, với mức tăng trưởng GDP trung bình của Việt Nam hơn 6% mỗi năm, thì tầng lớp trung lưu ở nước ta ngày một gia tăng, ước chiếm khoảng 23% dân số từ năm 2020. Vào những dịp lễ tết, nhu cầu sử dụng hoặc biếu tặng loại bia này cũng ngày càng được ưa chuộng.
Một điều cần đề cập thêm khi nói về thị trường bia tết, đó là vấn đề đầu cơ và giá cả. Gần như đã trở thành quy luật, để chuẩn bị chân hàng cho tết, các nhà hàng, các điểm bán lẻ đồ uống nói chung và bia nói riêng thường mua vào nhiều hàng theo dự báo số lượng tiêu thụ của các dịp tết trước đây, nhất là với những loại bia có danh tiếng như bia Hà Nội Special, bia Sài Gòn Special, bia Heineken…Các nhà phân phối, nhà bán buôn thì chưa coi trọng việc điều tiết thị trường nên vẫn thường xảy ra tình trạng thừa thiếu cục bộ khu vực, chưa kể chuyện có một số nhà bán lẻ cố tình tạo những cơn khan hiếm hàng giả tạo để nâng giá bán.
Thêm nữa phương thức bán hàng “mua đứt bán đoạn” cũng là nguyên nhân cơ hội cho việc tăng giá tùy tiện của nhà bán lẻ mà người sản xuất hoặc nhà phân phối không thể kiểm sóat và can thiệp. Tình hình này cần được các nhà sản xuất và phân phối đặc biệt quan tâm cùng với việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát của đội ngũ quản lý thị trường các bộ, ngành, địa phương, nhằm làm cho thị trường đồ uống nói chung và thị trường bia nói riêng trong dịp tết cổ truyền được ổn định, với mục tiêu đủ hàng, ổn định giá góp phần tạo nên một cái tết yên vui, hạnh phúc cho mọi người./.
Lê Được