Bạn còn trẻ (38 tuổi) cho biết đang hóa trị K đại tràng giai đoạn 4. Còn một đợt truyền thuốc nữa là xong hóa trị, thì thấy bị chóng mặt khi thay đổi tư thế và ói. Người lại cảm giác lâng lâng như say, mặt thấy như bị giựt giựt… Bạn hỏi và mong được bác sĩ giải đáp như thế là bị gì.
Xét thấy đây là chuyện có thể gặp trên nhiều bệnh nhân ung thư đang hoặc đã hóa trị, tôi (bác sĩ Phạm Giang) xin được bàn luận với mọi người (nhân viên y tế và bệnh nhân ung thư) trên một bài viết này. Bàn luận của tôi gồm 4 nội dung sau:
1. Bạn bị gì vậy?
Bạn bị tác dụng ngoài ý muốn của hóa chất. Đơn giản là vậy.
Mỗi người là một thế giới riêng, phản ứng với hóa trị có khác nhau. Có người không bị triệu chứng như bạn. Có người bị ngay sau lần truyền thuốc đầu tiên chứ chưa cần qua vài đợt truyền thuốc như bạn. Lại có người chỉ bị sau khi kết thúc hóa trị một thời gian dài.
Trên bệnh nhân ung thư đang hóa trị, có nhiều nguyên nhân và cơ chế phức tạp gây chóng mặt, buồn nôn, nôn ói, thay đổi cảm giác da, cơ. Lược giản còn điều chính yếu là các trung tâm thần kinh chỉ huy các hoạt động cơ thể (cảm nhận thăng bằng, tiếp nhận cảm giác, vận cơ, hô hấp , tuần hoàn, nôn ói…) bị kích thích hay ức chế bất thường do mất cân bằng các chất trong máu , hoặc chính các hóa chất hay thuốc men tác động trực tiếp trên các trung tâm thần kinh trong não.
Có điều cần nhấn mạnh cho mọi người biết hoặc nhớ rằng: TÂM LÝ ÁM ẢNH, LO LẮNG SỢ HÃI CŨNG LÀ MỘT TÁC NHÂN QUAN TRỌNG KÍCH THÍCH CÁC TRUNG TÂM THẦN KINH, làm trầm trọng thêm chóng mặt, buồn nôn , nôn ói, hay khó thở, đau nhức, chán ăn, mệt mỏi… Bởi vậy, giữ bình tĩnh là nguyên tắc hàng đầu, người bệnh phải được tư vấn để tự bản thân họ tích cực khắc phục các triệu chứng do tác dụng ngoại ý của thuốc.
2. Những điều bạn muốn biết nhưng chưa hỏi (hoặc chưa dám hỏi):
– Chóng mặt, nôn ói và nhất là cơ mặt bạn có cảm giác giựt giựt… có phải là do ung thư trở nặng (di căn não) không?
Tôi trả lời chắc nịch cho bạn khỏi lăn tăn: Không phải là do ung thư nặng thêm, không phải vì di căn não, mà là do tác dụng ngoại ý của thuốc. Tôi chắc chắn vì bạn đang hóa trị, mà hóa trị gây ra triệu chứng đó trên nhiều người chứ không mỗi mình bạn.
Hóa trị ngày nay hiệu quả hơn xưa, làm bướu hay di căn nhỏ đi và triệu chứng giảm đi hoặc hết triệu chứng chứ không mới xuất hiện trong khi đang hóa trị như bạn. Và tôi cũng tin các bác sĩ khám cho bạn, nếu bệnh nặng lên họ khám sẽ thấy.
– Chóng mặt, nôn ói có nguy hiểm không? Có hết không hay sẽ thành di chứng dài dài?
Thường thì cơ thể tự điều chỉnh sẽ làm dần hết sau khi hoàn thành hóa trị. Một số bệnh nhân ói nhiều quá, ăn uống quá kém thì bác sĩ cho truyền dịch và chích thuốc rồi cũng ổn thôi.
Chóng mặt và ói mửa đương nhiên là mệt mỏi phiền toái cho người bệnh cùng việc thực hiện điều trị nhưng không đến mức gây nguy hiểm trầm trọng cho sức khỏe. Một số bệnh nhân còn chóng mặt hoài hoài. Nhưng phải lưu ý rằng có thể là trùng hợp vì nhiều người không bị ung thư, hoặc già cả vẫn luôn mang trong người chứng rối loạn tiền đình làm thường bị chóng mặt, buồn nôn.
– Ngoài việc đến bác sĩ để trị triệu chứng, bản thân người bệnh phải làm gì để mau hết chóng mặt, hết buồn ói và nôn ói?:
Đúng ra câu hỏi này, bạn phải được trả lời từ trước khi bắt đầu hóa trị. Bác sĩ hóa trị nào cũng nắm rõ chuyện này và có trách nhiệm phải nói cho bạn.
Có lẽ vì thực tế bác sĩ có quá đông bệnh nên không có thời gian giải thích hết cho bạn. Vì vậy mà diễn đàn này có vai trò và hữu ích cho bệnh nhân.
Khi bạn hỏi trên diễn đàn Hỗ Trợ Bệnh Nhân Ung Thư bạn hãy đọc những ý kiến chia sẻ của những bệnh nhân đã có kinh nghiệm trải qua và giờ đã bình thường trở lại. Nếu có gì chưa rõ, hãy hỏi thêm để các bác sĩ sẽ bổ sung .
– Triệu chứng nặng quá thì có nên ngưng hóa trị không? hóa trị trì hoãn có sao không?
Việc này bác sĩ hóa trị của bạn quyết định. Kinh nghiệm tôi thì chưa bao giờ thấy ngưng hóa trị vì nôn ói. Trì hoãn vài ngày đến 1, 2 tuần thì có thể. Việc trì hoãn về lý thuyết thì không hay, trên thực tế thì cũng không tai hại đến mức phải lo lắng bị giảm chất lượng điều trị đâu bạn.
– Ung thư giai đoạn 4, có hy vọng trị khỏi không? Hóa trị thế này giúp ích đến đâu cho người bệnh? Có đáng để bạn tốn kém khủng và chịu đựng tác dụng phụ thế này không?
Câu hỏi này nhiều người bệnh canh cánh trong lòng mà không dám hỏi. Hoặc hỏi cũng khó nhận được trả lời (ngay câu hỏi chóng mặt nôn ói khi hóa trị cũng còn chưa được trả lời kia mà).
Tôi không theo dõi và điều trị K đại tràng giai đoạn 4, nên không thể thấy và chưa thấy bệnh nhân K đại tràng giai đoạn 4 được trị khỏi. Nhưng tôi thấy những bệnh nhân K đại tràng đã được trị khỏi, dù rằng thời của tôi hóa trị lạc hậu hơn bây giờ nhiều. Đặc biệt, có loại ung thư xưa không thể chữa hoặc khó chữa hơn K đại tràng, nay đã chữa được với kết quả tốt hơn rất nhiều (K phổi chẳng hạn).
Hơn nữa, khoa học nay đầu tư nghiên cứu trị ung thư rất mạnh, kết quả điều trị tăng nhanh nhờ liên tục đưa ra các phương pháp điều trị mới. Mới hôm qua, nghe tin người ta dùng phương pháp nuôi cấy chọn lọc tế bào miễn dịch diệt ung thư, đã chữa thành công K vú di căn phổi não. Hy vọng phương pháp này hoàn thiện sớm và áp dụng cho nhiều loại ung thư.
Do đó hóa trị giúp ích rất nhiều cho bệnh nhân ung thư nói chung, cho cả bệnh giai đoạn 4 của bạn. Có điều kiện hãy nắm lấy, tận dụng tối đa sự trợ giúp của hóa trị. Lỡ có bị tác dụng phụ hành thì cũng đáng chịu đựng để trị bệnh. Cũng đừng lăn tăn hóa trị tại Việt Nam hay ở nước ngoài. Vì ở đâu về cơ bản cũng dùng thuốc đó và phác đồ đó mà thôi. Chỉ cách biệt tiện nghi, thoải mái và giá cả.
3. Những điều bạn cần phải biết:
– Bình tĩnh, hỏi cho đúng nơi đúng chỗ:
Khi bạn bị ung thư, nhất là giai đoạn nặng, lòng bạn rối bời, tinh thần hoang mang hoảng loạn. Chạy ngang chạy dọc hỏi han khắp nơi, không chỉ rối loạn thông tin vì “lắm thầy nhiều ma”, còn dễ bị mắc kẹt vào những đối tượng bất hảo buôn bán kiếm ăn trên người bệnh ung thư. Họ sẽ chỉ dẫn cho bạn những đường đi nước bước sai lầm, tốn kém mà thiệt thân.
Hỏi bác sĩ điều trị của mình không được (xui !!!), thì việc tìm các diễn đàn chuyên môn ngay thẳng để tham khảo ý kiến, là việc làm quan trọng đầu tiên.
Không chỉ tránh hỏi nơi lề đường xó chợ, mà tránh hỏi cả bác google. Đó là những nơi hỏi han chỉ có hại chứ không có lợi. Tránh tự tham khảo tài liệu hướng dẫn của ngoại quốc (nhất là tài liệu của Mỹ). Chỉ có rối đầu thêm chứ không giải quyết được việc gì.
Triệu chứng chóng mặt, buồn nôn, nôn ói, mệt mỏi, đừ người… có thể sẽ tăng lên khi bạn nạp nhiều thứ thuốc, thứ chất làm mất cân bằng chất trong cơ thể. Đó là sự tai hại dễ mắc phải khi nghe theo những tư vấn bậy bạ.
– Chọn bạn mà chơi:
Tham gia các hội bệnh nhân có uy tín. Tham khảo kinh nghiệm những người đã kinh qua điều trị, nhất là những người đã điều trị ổn định lâu năm. Những người bạn tốt là những người bàn bạc công khai ngay thẳng trên các diễn đàn và các hội nhóm. Tránh xa các bạn rù rì, rủ nhau tâm sự riêng rồi nói cho những bí quyết làm này làm nọ, toàn cò mồi không đấy.
– Xác định tinh thần quyết thắng bệnh ung thư: muốn chiến thắng bệnh, điều đầu tiên là phải có tinh thần quyết thắng. Nếu không tài nào có được tinh thần đó, lúc nào cũng nơm nớp lo lắng sợ hãi thì sao? Thì hãy bám sát diễn đàn này, từ từ chúng tôi sẽ giúp bạn.
– Tích cực bồi dưỡng rèn luyện thân thể và tinh thần để chiến thắng ung thư.
Điều trị ung thư là một quá trình gồm hai phần: Điều trị tại bệnh viện, như là sự hỗ trợ lớn. Tự thân chiến đấu, đó là phần quan trọng nhất, quyết định sự thắng bại của điều trị ung thư.
Xưa nay hay có sai lầm là phó mặc tất cả cho điều trị tại bệnh viện, coi chỉ cần điều trị tại bệnh viện là đủ. Hoặc ngược lại, tự mình làm bác sĩ cho mình tưởng lầm đó là tự thân chiến đấu. Tự mình chiến đấu cũng phải có bác sĩ hướng dẫn như ra võ trường cần có thầy dạy võ và ra chiến trường cần có trường lớp dạy lính vậy.
4. Tâm sự cùng các bạn:
Mẹ tôi từng bị ung thư phổi, trong khi tôi là bác sĩ ung thư. Tôi thấu hiểu người bệnh ung thư và gia đình họ khủng hoảng tâm lý như thế nào và họ cần hỗ trợ những gì. Có những sự hỗ trợ vượt khả năng của người bác sĩ, nhưng trả lời những câu hỏi của người bệnh, giải tỏa tâm lý để yên tâm điều trị là việc trong tầm tay và rất cần thiết. Ấy vậy mà cũng thiếu thời gian để trả lời cho họ.
Khi ta trả lời bằng cả tấm lòng thì rất cần thời gian và tâm trí. Phần trả lời trên cho bệnh nhân, tôi chỉ lướt qua và bỏ ngỏ nhiều chỗ. Rất mong các bác sĩ trẻ nhiệt tình giúp thêm cho bệnh nhân.
Với các bệnh nhân thương mến, tôi khẳng định rằng trong trang Hỗ Trợ Bệnh Nhân Ung Thư này, mọi người đến với các bạn bằng cả tấm lòng không vụ lợi. Luôn mong mỏi được góp phần cùng các bạn chiến thắng căn bệnh ung thư.
Chúc tất cả chúng ta luôn tươi vui, lạc quan và quyết thắng! Xung lên mọi người ơi!
BÁC SĨ GIANG PHẠM