Tết nguyên đán là tết cổ truyền của dân tộc, là ngày đoàn tụ của các thành viên trong gia đình, của họ hàng, bạn bè. Người lớn thì tất bật lo toan cho gia đình, chuẩn bị các nghi lễ tết (thờ cúng), chúc tết các thành viên trong gia đình, thăm hỏi họ hàng. Trẻ em thì háo hức đón chờ tết đến vì có quần áo mới, được vui chơi thoả thích và ăn uống thỏa thích (ít bị kiểm soát).Trong những ngày tết, việc chuẩn bị những mâm cỗ cúng gia tiên, bữa ăn gia đình,…những công việc này đều đặt trên vai của người phụ nữ. Thế nhưng, việc chăm sóc nuôi dưỡng để trẻ khỏe mạnh rất cần người mẹ giành thời gian quan tâm đến bữa ăn, giấc ngủ. Để đảm bảo sức khoẻ cho trẻ, người mẹ cần chú ý những như sau:
1. Nhiều nét văn hoá truyền thống của người dân Vịêt Nam rất đáng quí, trong đó cúng lễ. Việc cúng lễ thể hiện sự quan tâm, tôn trọng những người bề trên, người lớn tuổi trong gia đình, đồng thời để dạy bảo con cháu, lễ cúng thường diễn ra trước bữa ăn. Từ lúc chuẩn bị các thực phẩm, chế biến món ăn, bày mâm cúng đến khi ăn thường mất thời gian khá lâu khoảng 1-2 giờ, đồng thời khi cúng thức ăn không được che đậy có nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm do ruồi, muỗi, bụi,… Một số người còn quan niệm rằng, những vật phẩm sau cúng lễ khi ăn gọi là “thụ lộc” và hay ưu tiên cho người già và trẻ em, khi “thụ lộc” giúp trẻ hay ăn, chóng lớn, người già khoẻ mạnh. Chính vì vậy, những thức ăn sau khi cúng hay ưu tiên cho người già và trẻ em “gọi là thụ lộc”, trong khi đó thức ăn này nguội lạnh và dễ bị vi khuẩn xâm nhập, nếu trẻ và người già ăn rất dễ bị tiêu chảy. Vì vậy, để giữ sức khỏe cho người già và trẻ em thì cần hâm nóng lại thức ăn trước khi ăn.
2. Ngày tết, nhà nào cũng có mứt kẹo, bánh ngọt, nước ngọt có gas và các loại hạt: dưa, hướng dương,… Nếu trẻ uống nhiều nước ngọt, ăn nhiều bánh ngọt trước hoặc trong khi ăn sẽ dẫn tới trẻ có cảm giác no tới bữa không ăn hoặc chán ăn. Đồng thời, nước ngọt có gas là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh như: béo phì, tiểu đường, tim mạch, bệnh thận, gout, loãng xương,… Nếu dùng một lon nước ngọt có gas mỗi ngày có thể làm tăng gần 7kg cân nặng trong một năm, bởi một lon nước ngọt 600 ml chứa khoảng 36g đường, đường có trong nước uống tăng lực là 24g/lon 250ml. Do thành phần chủ yếu của nước ngọt có gas là: hương vị, chất tạo ngọt, khí CO2, chất bảo quản nên không tốt cho sức khỏe về mặt dinh dưỡng. Hạt dưa, hạt bí và một số loại hạt khác dễ bị hư hỏng, mốc; mứt và bánh kẹo trôi nổi trên thị trường, không rõ nhãn mác, xuất xứ không đảm bảo an toàn thực phẩm sẽ không tốt cho sức khoẻ của trẻ. Vì vậy, để đảm bảo sức khỏe cho trẻ cần hạn chế trẻ ăn uống những thực phẩm trên.
3. Phong tục ngày tết, con cháu thường đi chúc tết ông bà, cô bác, họ hàng,…đặc biệt những người đi làm xa về. Khi đi chúc tết, bố mẹ thường mang theo trẻ nhỏ, chính việc đi lại nhiều trong ngày tết mà bữa ăn và giấc ngủ của trẻ bị đảo lộn, thất thường; Khi đi chúc tết không mang thêm quần áo cho trẻ, nhất là khi thời tết thay đổi, vì vậy cần mặc quần áo cho trẻ phù hợp với thời tiết: giữ ấm cho trẻ (khi trời lạnh), mát cho trẻ (trời nóng). Phong tục đó nó trở thành tốt chỉ khi sức khỏe của trẻ được đảm bảo, vì vậy các bà mẹ cần chủ động, quan tâm, chăm lo đến bữa ăn, giấc ngủ và giữ đủ ấm/mát phù hợp với thời tết.
4. Ngày tết, ông/bà và người lớn thường mừng tuổi các cháu nhỏ tiền gọi là “lì xì”. Về phong tục “lì xì” để mong các cháu hay ăn, chóng lớn, mạnh khoẻ, học giỏi, chăm ngoan. Ngày trước, tiền “lì xì”có đơn vị rất nhỏ chỉ vài ba ngàn đồng, hiện nay tiền “lì xì” có thể hàng chục đến hàng trăm ngàn, thậm chí tới hàng triệu đối với người có mưu cầu không chính đáng. Tiền “lì xì” nhiều bố mẹ thường để cho con giữ, khi có nhiều tiền trẻ dùng để mua các đồ chơi không đảm bảo an toàn cho trẻ như súng, các thức ăn “thịt nướng, nem chua rán,..” cháu ưa thích mà không đảm bảo an toàn thực phẩm làm ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ. Vì vậy bố mẹ cần kiểm tra và quản lý tiền “lì xì” của trẻ để tránh những điều đáng tiếc có thể xẩy ra.
5. Ngày tết, việc “hiếu-nghĩa” theo phong tục của người Việt Nam rất đáng được tôn trọng và gìn gữi. Phong tục đó thực sự có ý nghĩa hơn khi các cháu nhỏ và mọi thành viên trong gia đình có được sức khoẻ đảm bảo, ngày tết mới vui vẻ hạnh phúc khi không xẩy ra các vụ ngộ độc về thực phẩm. Để đảm bảo sức khỏe cho mọi người, thì vấn đề an toàn thực phẩm trong khi chế biến, bảo quản là rất quan trọng, không ăn thức ăn khi nghi ngờ ôi thiu.
Tết cổ truyền là dịp vui nhất trong năm, nhưng để dịp vui đó được trọn vẹn, các bà mẹ cần nhớ giữ gìn sức khỏe cho trẻ:
– Cho trẻ ăn đủ nhu cầu cần thiết từ 4 nhóm thực phẩm.
– Cho trẻ ăn đúng bữa, ngủ đúng giờ, sức khoẻ của trẻ chỉ đảm bảo khi bữa ăn và giấc ngủ không bị thay đổi.
– Không cho trẻ ăn các thực phẩm dễ bị ôi lưu, nghi ngờ ôi thiu, thức ăn chế biến từ bữa trước,…đề phòng tiêu chảy.
– Hạn chế cho trẻ ăn bánh kẹo, uống nước ngọt có gas, các loại hạt,…vì nó không tốt với sức khỏe của trẻ.
– Khi phải đi xa cần chuẩn bị quần áo đề phòng thời tết thay đổi làm trẻ dễ mắc bệnh, mặc quần áo cho trẻ phù hợp với thời tiết.
THS. BS. NGUYỄN VĂN TIẾN
Trung tâm Giáo dục Truyền thông dinh dưỡng – Viện Dinh dưỡng Quốc gia
