Bia – Dinh dưỡng với sức khỏe

Manfred Walzl 

Handbook of Brewing Processes: Technology, Markets… Gemany

Bia là sản phẩm đồ uống truyền thống được sử dụng hơn 6.000 năm qua, kể từ lần đầu tiên nó được tạo ra một cách ngẫu nhiên vào thời cổ đại (Bamforth 2003). Từ đó, bia luôn là một thực phẩm không thể thiếu trong thói quen ăn uống của nhiều nền văn hóa khác nhau.

Hơn nữa, bia không những có nhiều giá trị quý giá về dinh dưỡng mà còn đóng vai trò quan trọng trong công nghệ chế biến thực phẩm và cả trong ngành y dược. Thực sự thì Bia là một thực phẩm “sạch”, ngoại trừ ít nồng độ kim loại (0,001-0,006 mg/l), không có các chất bảo vệ thực vật nào được phát hiện. Các vi khuẩn bệnh không có khả năng nào để phát triển trong bia, do đó, bia hoàn toàn không có các thành phần độc tố nào. Bia không hề có cholesterol, nồng độ a-xít béo cũng rất thấp, do đó, bia không gây quá tải calo.

Bài liên quan:

Người gây nhiều ngạc nhiên triển lãm theo Nghị quyết 68 ở Quốc hội

18/05/2025

HỢP TÁC THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN NĂNG LƯỢNG SẠCH TẠI VIỆT NAM

30/03/2025

Bia cũng cung cấp nhiều hợp chất được cho là giúp tăng cường sức khỏe, như là axít amino, vitamin, chất khoáng, CO₂, axít hữu cơ, hay α-axít đắng của houblong giúp cải thiện việc tiêu hóa, bia còn là một nguồn cung cấp giàu chất xơ hòa tan vốn bắt nguồn từ đại mạch. Hai cốc bia chứa trung bình 10% lượng chất xơ hòa tan tiêu thụ và một vại bia có thể cung cấp tới 30%. Ngoài việc giúp cơ thể bạn được cân đối, chất xơ có tác dụng làm chậm lại quá trình tiêu hóa và hấp thụ thực phẩm và giảm nồng độ cholesterol đồng thời giảm đi các nguy cơ bị bệnh tim.

Ngoài ra bia còn có nhiều vitamin và chất khoáng, giúp bạn đẹp hơn – ít nhất là theo như lời của các quý cô thời Ai Cập cổ đại. Nhà sử học người La mã Pliny viết từ hơn 2000 năm trước rằng họ “sử dụng bọt bia để làm tươi làn da của họ”.

Các nguyên liệu tự nhiên: hoa houblong, malt, đại mạch và nước cung cấp cho cơ thể các loại vitamin, đặc biệt nhóm B vốn quan trọng cho sức khỏe làn da và tóc của chúng ta. Chúng không được coi là “vitamins sức khỏe” nhưng chúng lại quan trọng cho việc trao đổi chất nói chung. Bên cạnh vitamin B6 (pyridoxine) và một lượng đáng kể vitamin B2 (riboflavin), bia cũng bao gồm các a-xít pantothenic (provitamin B5) và niacin. A-xít Pantohenic được gọi là “hoàng hậu của vitamin cho da” bởi chúng tăng cường sự trao đổi chất của các tế bào da và đảm bảo độ dinh dưỡng tối đa. Vitamin B5 làm mềm và tái tạo làn da bị cháy bởi ánh nắng. Nó bảo vệ chúng ta khỏi sự phá hủy của các tia UV và có tác động lên việc sản sinh các sắc tố và chất collagen. Vitamin B2 là cần thiết cho sự phát triển cơ thể con người nói chung, và đối với tóc và móng tay nói riêng, và giúp đẩy mạnh quá trình làm lành da trong trường hợp bị thương.

Các vitamin nhóm B chỉ có thể được chứa đựng trong cơ thể trong một số lượng nhỏ và đó là lý do cần phải bổ sung chúng bằng các khẩu phần ăn hàng ngày. Một lần nữa, bia chứng tỏ tính lợi ích; việc sử dụng 1 lít bia đã đủ để cung cấp được 20% lượng yêu cầu vitamin B2 hàng ngày, 1 phần 3 lượng B6 và khoảng 25% lượng axit-thenic.

Bia có rất nhiều chất khoáng, đến nỗi nó có thể được coi là một “đồ uống chức năng” – một loại thực phẩm lành mạnh với các tác dụng lâm sàng. Cụ thể hơn, bia có chứa các phân tử axit phosphoric mà cơ thể chúng ta sử dụng để tạo lên các tấm chắn cho hệ thống phân tử. Chúng ta cần chất kali (1l bia cung cấp 20% lượng kali cần hàng ngày) và ma-giê (1l bia cung cấp 45% lượng ma-giê cần hàng ngày) để có thê duy trì các chức năng cơ bắp và thần kinh bình thường. Ma-giê thực sự cần thiết đối với chức năng cơ bắp và dẫn truyền thần kinh, và kali giúp các cơ bắp (đặc biệt là cơ tim) co lại cũng như đóng một vai trò quan trọng trong việc bài tiết chất lỏng và kiểm soát huyết áp. Mặt khác, bia có rất ít natri. Đây là một điểm có lợi của bia. Việc hấp thụ quá mức natri có thể dẫn tới huyết áp cao với các biến chứng rất nguy hiểm.

Về các chất khoáng, đã có nhiều tiến triển về lĩnh vực chữa trị bệnh loãng xương. Sự thật là rất đáng báo động – tại riêng nước Úc, có khoảng 800.000 người mắc phải chứng bệnh này và chủ yếu là phụ nữ. Phạm vi ảnh hưởng đang tăng lên cũng như các chi phí chữa bệnh. Hàng năm, khoảng 240.000 Euro được chi vào các liệu pháp chữa bệnh loãng xương, bởi căn bệnh này gây ra 30.000 ca gãy xương hàng năm.

Vì vậy, nhu cầu cho một phương pháp phòng bệnh hiệu quả ngày càng cần thiết hơn. Jonathan Powell có một khuyến nghị cho bia, đó là: sử dụng một lượng bia điều độ và thường xuyên có nhiều hiệu quả bảo vệ chống lại chứng loãng xương.

Các nhà khoa học Anh mới tìm được một bằng chứng rõ ràng về lợi ích của bia đối với sức khỏe.   Theo họ, đồ uống này là nguồn chính cung cấp silicon cho cơ thể, giúp xương chắc hơn. Bia có lợi cho tất cả mọi đối tượng, nhất là những người dưới 35 tuổi nhưng không có tác dụng với phụ nữ mãn kinh.

Kết luận này mới được các nhà khoa học thông báo trong một cuộc họp tổ chức tại Brussel (Bỉ). Khi tìm hiểu hàm lượng silicon trong khẩu phần ăn, nhóm nghiên cứu tại Bệnh viện St Thomas và Đại học King phát hiện ra rằng, bia là thực phẩm giàu silicon nhất. Nếu uống 300 ml bia mỗi ngày, bạn sẽ nhận được khoảng 6 mg silicon, 20% nhu cầu của cơ thể (nhu cầu này lớn hơn ở nam giới và giảm dần theo tuổi).

Dùng 1 đến 3 cốc bia mỗi ngày đem đến hiệu quả tối đa

Theo các nhà khoa học, trọng lượng xương đạt mức tối đa ở độ tuổi 35. Có thể suy ra rằng, bia đem lại nhiều lợi ích nhất cho những người trẻ, khi quá trình tạo xương vẫn diễn ra mạnh. Phụ nữ mãn kinh là đối tượng duy nhất không đáp ứng với silicon. Nguyên nhân là ở giai đoạn này, quá trình mất xương xảy ra quá mãnh liệt, làm vô hiệu hóa tác dụng của bia.

Silicon có mặt ở lớp vỏ của hạt lúa mạch. Bình thường ta không ăn lớp trấu này, nhưng khi sản xuất bia, hạt malt được ngâm cả vỏ sẽ giải phóng ra dạng silicon hòa tan. Silicon có mặt trong các loại đồ uống (bia, nước khoáng, nước) và thực phẩm đặc (sản phẩm từ gạo, bánh mì làm từ ngũ cốc nguyên cám, đậu xanh, hoa quả khô…). Silicon trong đồ uống tồn tại ở dạng có thể hấp thu được – axit orhtosilicic. Nghiên cứu này cho chúng ta thấy một điều rằng uống bia ở mức độ vừa phải sẽ rất tốt cho xương và đây là một lý do nữa để tôn vinh một trong những loại nước uống giải khát có lịch sử lâu đời nhất trên thế giới này

CÓ THỂ NÊU MỘT SỐ TÁC DỤNG TÍCH CỰC CỦA BIA ĐỐI VỚI SỨC KHỎE QUA MỘT SỐ NGHIÊN CỨU CỦA CÁC CHUYÊN GIA NHƯ SAU

Tác dụng đối với tim mạch

Bia làm giãn nở các động mạch vành và cải thiện mức độ cholesterol trong máu, ngăn chặn các lượng mỡ lắng đọng trong thành động mạch trong (chứng sơ vữa động mạch) và do đó giúp tránh khỏi bệnh nhồi máu cơ tim. Đối với các chuyên gia tiết niệu, bia là một thuốc phòng ngừa chống lại sự hình thành sỏi thận. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy bia có chứa các chất phòng ngừa ung thư. Hơn nữa các tác động tích cực đó không liên quan mấy với nồng độ cồn của bia (bia nồng độ thấp và bia không cồn đều đem lại các ích lợi về sức khỏe).

Nhiều nghiên cứu của người Nhật, Mĩ và Đức cho thấy là việc uống bia có chừng mực làm giảm thiểu nguy cơ bị đau tim. Điều này đã được nhóm nghiên cứu của trường Đại học New South Wales của Úc đưa ra kết quả nghiên cứu tương tự. So sánh với các đối tượng không uống bia, rượu, tỷ lệ bị đau tim trong nhóm uống bia giảm đi 50%. Việc sử dụng lượng cồn có chừng mực làm tăng sự trao đổi lipoprotein, do đó làm giảm rủi ro tử vong do bệnh tim mạch. Hơn thế nữa, lợi ích về tim mạch của bia có hiệu quả tới tất cả các đối tượng nghiên cứu bất kể tuổi tác, huyết áp, tình trạng sức khỏe và cân nặng cơ thể.

Bia và với chứng suy giảm trí nhớ

Một số nghiên cứu đã cho thấy những người chỉ uống một lượng nhỏ bia và rượu vang có chu trình suy nghĩ nhạy bén hơn rất nhiều so với những người kiêng rượu. Một nghiên cứu đã đánh giá mối liên hệ giữa việc sử dụng rượu, bia và chức năng nhận thức của phụ nữ lớn tuổi, và đã phát hiện rằng, việc sử dụng từ một tới hai ly hàng ngày giúp nhận thức tốt hơn và ít bị giảm thiểu nhận thức hơn so với những người không uống.

Nói chung, bia dường như có một ảnh hưởng thú vị lên các cấu trúc thần kinh khác nhau. Một nghiên cứu tương đối mới đã điều tra ngay cả các ảnh hưởng tích cực của xu hướng uống điều độ thường xuyên đối với sự phát triển của bệnh Parkinson.

Từ kết quả của các nghiên cứu từ Mỹ tới Nhật Bản, từ Đức tới Úc đều cho thấy nếu uống bia điều độ sẽ giảm nguy cư bị rối loạn nhận thức và chứng mất trí. Điều này cũng được cho thấy trong nghiên cứu Rotterdamm, khi mà nhóm nghiên cứu kiểm tra mối liên quan giữa cồn và chứng mất trí đối với 7.983 cá thể ở độ tuổi ≥ 55. Theo GS. TS. Jan Snel từ trường Đại học Amsterdam, người uống điều độ hạnh phúc hơn thì ít có xu hướng tự tử, ít phàn nàn về sức khỏe, ít nghỉ ốm và đi viện hơn, hồi phục bệnh tốt hơn, được giáo dục tốt hơn; tận hưởng thu nhập cao hơn và giao tiếp xã hội tốt hơn.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại khi  xác nhận rằng việc uống bia, rượu điều độ có lợi cho sức khỏe, điều đó vẫn bị các nhà chính trị gia và một số quan điểm về tâm lý học bỏ qua.

Bia giúp bảo vệ dạ dày, động mạch và phòng bệnh ung thư

Một vài nghiên cứu cho thấy là người uống bia điều độ và thường xuyên gặp ít rủi ro bị nhiễm khuẩn helicobacter pylori hơn, đồng nghĩa là tránh được vi khuẩn helicobacter pylori vốn được biết đến là tạo ra phần lớn các chứng bệnh loét dạ dày và có thể là một yếu tố gây lên bệnh ung thư dạ dày, viêm và các rối loạn đường tiêm hóa, và có thể cũng đóng góp vào việc phát triển chứng sơ vữa động mạch. Một nghiên cứu trên 425 đối tượng đi đến kết luận rằng việc nhiễm khuẩn Helicobacter thường gây ảnh hưởng tới những người kiêng rượu, bia. Việc tiêu thụ một lượng cồn khoảng 75g (khoảng 2l bia) hàng tuần giúp giảm thiểu tỉ lệ nhiễm khuẩn đi một phần ba nhưng với lượng tiêu thụ cao hơn thì tỉ lệ này lại tăng lên đến hai phần ba.

Ngoài các tác dụng tích cực đó, bia còn phản ứng lại đối với nhiều vi khuẩn nói chung như vi khuẩn pathogenic không thể sống sót trong bia trong một khoảng thời gian nhất định.

Các nghiên cứu quốc tế đã chứng minh rằng những người uống bia điều độ và thường xuyên ít bị ung thư biểu bì tại thận, tuyến tiền liệt, dạ dày và phổi hơn. Bia còn bảo vệ cơ thể chống lại các chất nguy hiểm (“các tác nhân gây đột biến”) gây ra do nướng và rán thực ăn.

Sử dụng bia điều độ sẽ giảm thiểu nguy cơ bị sỏi thận

Trong khoảng thời gian 5 năm, một nhóm các nhà khoa học tại Viện khoa học Quốc gia tại Helsinki đã theo dõi 27.000 người Phần Lan tuổi từ 50 tới 69 (chưa từng bị chứng sỏi tiết niệu tại thời điểm được đưa vào nghiên cứu), một thời gian sau, hơn 300 người tham gia bị ảnh hưởng bởi chứng bệnh rất đau đớn này. Một phân tích kỹ lưỡng đã đưa ra kết quả là “một chai bia hàng ngày giảm thiểu nguy cơ bị sỏi thận 40%”. Một nhóm các nhà nghiên cứu tại Ý đã đưa ra những quan sát tương tự. Các nhà nghiên cứu khác tiến xa hơn và gợi ý “bia là phép phòng bệnh có giá cả hợp lý nhất đối với bệnh sỏi thận”.

Bia là thức uống lý tưởng trong thể thao, giúp cải thiện sự tập trung, phong độ tốt hơn và phản xạ nhanh hơn

Bia và thể thao có thể được coi là một kết hợp đáng chú ý. Trong một khảo sát, 92% trong số 360 vận động viên được phỏng vấn cho biết bia là đồ uống ưa thích của họ trước và sau các hoạt động thể thao; 63% uống bia vào buổi tối trước một cuộc thi đấu để có thể ngủ, 41% uống bởi vì nó mang lại sự thư giãn. Ít nhất, các vận động viên coi bia là thức uống giải khát lý tưởng. Tuy nhiên, trên tất cả mọi thứ, những người hay tập thể thao chọn uống bia bởi độ nguyên chất của bia và đem lại cảm giác tỉnh táo; bia có tỷ trong nước cao (mà tỷ trọng này khá thấp trong rượu) và giàu chất khoáng (kali, magie …) cũng như các vitamin. Trên thực tế, đây là thứ đồ uống có đồng nơtron giúp bổ sung nguồn dự trữ nước vốn bị tiêu hao trong quá trình tập luyện và các chất caronhydrates trong bia là một năng lượng quý giá.

Các bác sĩ thể thao Ý đã phát hiện ra rằng 1 lít bia mỗi ngày cải thiện phong độ, sự tập trung và phản xạ của các vận động viên và tăng cường cơ bắp của họ. Các chuyên gia tim cũng nhận thấy việc uống bia sau khi chơi các môn thể thao đòi hỏi sức bền (marathon, chạy bộ, trượt tuyết) giúp bổ sung nguồn dự trữ nước và năng lượng một cách lý tưởng.

Bia với sự làm đẹp

Với những ưu điểm của bia sách (không độc tố, giàu vitamin…) nên các hãng chăm sóc sức khỏe hiện đại đã làm hồi sinh một phương pháp chữa bệnh truyền thống: tắm bia. Các tiệm spa đang tăng cường các dịch vụ “beer Schaffelbath“. Đây là một phương pháp lý tưởng cho việc thư giãn (chủ yếu là bởi các nguyên liệu cung cấp bởi thành phần houblong của bia) và cũng tốt cho làn da.

Mặt khác, bia luôn được biết đến là làm tăng khẩu vị. Đây là lý do tại sao rượu khai vị được phục vụ trước khi thưởng thức một món ăn sang trọng và không phải sữa khuấy. Có một điều rằng, một chút bia làm tăng tiết nước bọt và việc sản sinh ra dịch vị dạ dày, những thứ vốn là chu trình thường xảy ra khi cơ thể chuẩn bị tiêu hóa thức ăn (vì thế có một câu tục ngữ: “nhìn vào thức ăn khiến mồm tôi chảy nước”). Chu trình này chắc chắn không phải là một điều tồi tệ. Ngược lại, bữa ăn sẽ dễ được tiêu hóa hơn.

Để kết thúc chuyên mục bia với sức khỏe có thể có một “đơn thuốc” chung, ngắn gọn, có tác dụng cho sức khỏe như sau

– Nếu không bị chống chỉ định và bạn muốn thì hãy thưởng thức bia và rượu vang một cách điều độ: có lẽ khoảng 1 lít bia và 0,5l rượu vang một ngày đối với đàn ông, một nửa số đó cho phụ nữ.

– Việc uống thường xuyên cùng với bữa ăn có lẽ là tốt nhất. Nên ưu tiên các loại đồ uống có nồng độ polyphenols cao như bia hay rượu vang đỏ.

– Không nên chè chén say sưa.

– Đừng quên rằng: uống quá nhiều gây ảnh hưởng tới não bộ, thận và tim của bản và ngày cả xe ô tô hàng xóm!

Bia là một thực phẩm trung gian bất biến của các mối quan hệ xã hội, việc uống bia là một hoạt động mà không có một người nào có thể từ chối. Việc uống bia cùng nhau tạo lên những sự gắn kết xã hội và vật chất giữa con người trong cộng đồng.

(Mandelbaum nước Kenya – 1979 )

Ngoài tác dụng giải khát mang lại niềm vui trong cuộc sống thì thành phần dinh dưỡng có trong bia đóng góp một phần quan trọng nâng cao sức khỏe con người.

PHÙNG VIỆT ANH – BIÊN TẬP: PGS-TS. TRƯƠNG THỊ HÒA