Khu 798 ở Bắc Kinh chia làm sáu cụm, trong đó D là cụm trung tâm. Các phòng trưng bày gọi là gallery và art space ở đây rất nhiều và cái nào cũng to. Khu D tôi đếm sơ thì có khoảng 60 cái.
Một góc khu triển lãm 798
TRÊN NỀN NHÀ MÁY CŨ
Từ Thượng Hải đến Bắc Kinh tôi chọn đi bằng tàu cao tốc, chạy mười hai tiếng. Xuất phát đúng 21 giờ 08 đến ga Nam Bắc Kinh là 9 giờ 10 ngày 11/7/2017. Tôi đã đặt trước phòng khách sạn ở trang booking.com khi ở trên tàu. Khách sạn JangTai Art đối diện ga tàu điện ngầm Jang Tai, cách khu 798 là 2,5 km. Ngay cửa vào khách sạn đã thấy bóng dáng nghệ thuật: hai pho tượng nhân viên đỏ chót cúi gập người chào khách, trong các phòng đều treo tranh trang trí. Đàm Nga đăng tin lên nhóm group lưu học sinh khu vực Bắc Kinh tìm giúp tôi một hướng dẫn viên. Chỉ trong vòng khoảng ba mươi phút thì có bốn năm bạn gọi điện và nhắn tin trợ giúp. Ngay cuộc gọi đầu tiên tôi đã nhận lời với Trần Huệ, người Sơn La, đang làm tiến sĩ truyền thông năm thứ nhất. “Có gì anh gọi em nhé, em là Huệ, em định cư ở Bắc Kinh, hihi”. Từ “định cư” nghe cứ ngờ ngợ, té ra khi gặp Huệ giải thích: “Em lấy chồng ở đây. Bọn em bên này có hội chơi với nhau hơn chục chị em hay gọi vui là hội chồng Tàu”.
Bên trong phòng trưng bày nghệ thuật Iran
Từ khách sạn đến khu 798 không có tàu điện ngầm nên Huệ bảo “để em gọi taxi đen”. “Taxi dù à?”. “Không. Đấy là Didi, hình thức cũng giống như Uber. Mấy năm trước Uber đang làm ở đây nổi lắm thì bị Didi mua lại, lúc đầu đi rất rẻ nhưng bây giờ đắt rồi”. Tài xế Didi đưa chúng tôi đến khu 798, là một trung tâm nghệ thuật của Bắc Kinh hình thành từ khu nhà máy công nghiệp bỏ lại khi di chuyển ra ngoài thành phố. Qua cổng barie đi khoảng 700m thì đến khu D. 798 chia làm sáu cụm là: A, B, C, D, E, F. D là cụm trung tâm. Các gallery và art space ở đây rất nhiều và cái nào cũng to. Khu D tôi đếm sơ thì có khoảng 60 cái. Một số không gian đặt là museum, bên này nhiều địa điểm lấy tên như vậy, mặc dù tính chất chỉ là tổ chức triển lãm thường xuyên chứ không phải là nơi lưu giữ và trưng bày tác phẩm cố định. Khu D có khoảng 5 gallery cỡ vừa, khoảng 300 m2, chỉ chủ yếu bày bán tranh in. Tôi ghé vào Enjoy Art Museum, là một trong những gallery dạng ấy. Gallery này chỉ bày chủ yếu tranh in của các họa sĩ có tiếng Trung Quốc, cũng có tác phẩm của họa sĩ châu Âu như Julian Dimitrov Jordanov, người Bulgaria, nhưng tranh là in kẽm. Dùng kỹ thuật ăn mòn, cho khuôn vào máy ép lên giấy nên có đặc tính là mặt tranh bị lõm xuống. “Có bức tranh in nào của họa nổi tiếng trên thế giới nữa ở đây không?”. “Có. Ở đây từng bán bức tranh in của Pablo Picasso” cô bán tranh tên là Mandy nhanh nhẹn trả lời.
15 tệ để vào xem một triển lãm sắp đặt
IN THÊM MỘT SỐ BẢN TRANH?
Cách đấy một đoạn thì đến GM Gallery. Đây là một khu nhà hai tầng đang trưng bày một số tranh của nữ họa sĩ Hà Hồng Bối, một người Hoa ở Mỹ vẽ tranh sơn dầu. Nhân vật của Hà là chân dung bán nuy các cô gái hiện đại, trường phái tả thực. Dọc cầu thang lên tầng hai của gallery treo 3 bức tranh in của họa sĩ này có đánh số, một bức đề 2/99, tức là bức này là bức số 2 trong tổng số 99 bức tác giả in ra và ký trực tiếp.
Đi một vòng các khu A, B, C, D, tôi nhận thấy tranh họa sĩ Trung Quốc Ngô Quán Trung được bày rất nhiều ở đây. Có gallery bày dăm bảy bức, có gallery thì đang làm riêng triển lãm tranh in của họa sĩ này. “Tranh của Ngô Quán Trung hiện nay là bảo vật quốc gia, chính quyền không cho phép mang bản gốc ra nước ngoài. Chỉ được mang bản in. Họa sĩ này là người đầu tiên mà năm 1992 bảo tàng Anh (British Museum) phá lệ trưng bày tranh của tác giả đang còn sống. Ngô Quán Trung là người Giang Nam nên tranh của ông luôn mang dáng vẻ của sông nước vùng này. Ông cũng là người phát hiện ra Trương Gia Giới, từ đó làm cho vùng đất có cảnh núi rừng thiên nhiên độc đáo này trở thành điểm du lịch nổi tiếng”. Cô Linh Linh, giám đốc nghệ thuật Mof Art Gallery nơi đang triển lãm tranh in của họa sĩ Ngô Quán Trung cho biết, “Toàn bộ 60 bức tranh đang trưng bày ở đây đều là tranh in. Chia làm ba loại, đều có đánh số. Loại thứ nhất in thủ công sau đó họa sĩ có chỉnh sửa thêm thắt đôi chút, giá khoảng 15 vạn tệ. Loại thứ hai in chất lượng cao, đưa bản gốc vào máy phân tích màu, chia lớp in làm mười bản kẽm chồng màu lên nhau, loại này tác giả cũng ký trực tiếp lên và đóng triện nhưng không vẽ thêm, giá khoảng 5 vạn. Loại thứ ba cũng in chất lượng cao nhưng không có chữ ký của tác giả, vì lúc đó ông đã mất, chỉ có triện đỏ do gia đình đóng, loại này giá là 5000 tệ”.
Mỹ thuật trong quán ăn…
Ở 798 có vài nơi trưng bày chung nghệ thuật quốc tế, nhưng chủ yếu là khu vực châu Á, trong đó có không gian triển lãm của Israel, gallery bán tranh, đồ mỹ nghệ và thảm của Iran, bảo tàng mỹ thuật của CHDCND Triều Tiên. Các tranh sơn dầu của họa sĩ Triều Tiên bày ở đây khổ to, đặc tả nhiều nhân vật công nông binh, hình họa rất chắc nhưng họ không cho chụp ảnh.
… Cho đến mỹ thuật ở thiết kế toilet
“Tranh in ở Mỹ đã phát triển từ lâu, Trung Quốc cũng bắt đầu thịnh hành”. Cô Linh Linh nói khi tiễn chúng tôi. Nhớ lại trước đây trên trang soi.com.vn tôi có đọc bài viết của họa sĩ Phạm Huy Thông về một nghệ sĩ sắp đặt Hàn Quốc, làm tác phẩm tượng Phật nhưng in thêm một số tranh rồi ký tên để bán, gọi là kiếm tiền cháo để tiếp tục làm nghệ thuật. Tranh gốc ở Việt Nam hiện nay so với đại bộ phận dân chúng giá cũng còn rất cao, nhiều người muốn sở hữu bức tranh chính tác để trang trí cho nhà mình nhưng cũng ngại mua, mà để bức tường lạnh ngắt vô cảm thì không đành nên treo đại vài bức tranh chép hoặc ảnh phong cảnh nào đó. Để giữ bản quyền đồng thời cũng nhận được thêm sự ủng hộ rộng rãi của các đối tượng yêu nghệ thuật, nên chăng các họa sĩ khi làm triển lãm thì in thêm một số bản tranh giới hạn, biết đâu việc này cũng giúp cho thị trường tranh pháo bớt đìu hiu hơn.
TRẦN ĐẠI THẮNG