Dinh dưỡng và phát triển đang có mối quan hệ chặt chẽ với các vấn đề y tế, lương thực thực phẩm, cách thực hành chăm sóc đến đời sống sinh hoạt. Dinh dưỡng đảm bảo sẽ góp phần cải thiện tình trạng sức khỏe cho toàn dân, đặc biệt là trẻ em. Dinh dưỡng và suy dinh dưỡng (SDD) là vấn đề lớn đối với sự phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Nguyên nhân của suy dinh dưỡng khá phức tạp, đa dạng, không chỉ liên quan đến lương thực, thưc phẩm mà còn là vấn đề điều kiện vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, các điều kiện về cơ sở hạ tầng, môi trường chính sách…
Có thể chia nguyên nhân SDD ra các cấp độ khác nhau như: nguyên nhân trực tiếp, nguyên nhân tiềm tàng, nguyên nhân cơ bản. Nguyên nhân trực tiếp thường là do số lượng và chất lượng của bữa ăn, do tình trạng sức khỏe, bệnh tật. Nguyên nhân tiềm tàng là vấn đề mất an toàn lương thực, sự yếu kém trong dịch vụ chăm sóc bà mẹ, trẻ em, kiến thức của người chăm sóc trẻ, yếu tố chăm sóc của gia đình, các vấn đề về nước sạch, vệ sinh môi trường và tình trạng nhà ở không đảm bảo, mất vệ sinh. Nguyên nhân cơ bản như là vấn đề về kiến trúc thượng tầng, chế độ xã hội, môi trường chính sách, nguồn lực, các yếu tố về văn hoá – xã hội… sẽ ảnh hưởng đến SDD trẻ em ở tầm vĩ mô.
Ở nước ta, nghèo đói và thiếu kiến thức về dinh dưỡng là 2 nguyên nhân của SDD ở trẻ em, sự chênh lệch về giàu-nghèo giữa các vùng, các nhóm dân cư, các khu vực là nguyên nhân của tình trạng chênh lệch về SDD. Theo số liệu năm 2016, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị SDD thấp còi là 24.3%, SDD thể nhẹ cân là 13.8%. Tỷ lệ SDD thể thấp còi, nhẹ cân ở khu vực nông thôn, đặc biệt là các xã nghèo cao hơn so với khu vực thành thị. Nhiều phụ nữ trước khi lập gia đình, trước khi sinh con chưa được trang bị kiến thức cơ bản về dinh dưỡng, điều đó dẫn đến những hạn chế, bất cập trong việc chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng cho phụ nữ có thai dẫn đến trẻ sinh ra dễ bị SDD bào thai; hạn chế kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ, cho trẻ ăn bổ sung, theo dõi sự phát triển của trẻ… dẫn đến có những thực hành dinh dưỡng chưa đúng, góp phần làm cho trẻ dễ bị rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng, kém phát triển.
Để phát triển cần nhiều điều kiện trong đó phải thoát khỏi tình trạng suy dinh dưỡng, vậy để không còn vấn đề SDD chúng ta cần tâp trung vào an ninh lương thực, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều Bộ ngành liên quan, đặc biệt là giữa ngành y tế và ngành nông nghiệp trong việc hướng dẫn người dân về kỹ thuật canh tác phù hợp, phát triển vườn ao chuồng gia đình, đưa giống mới và kỹ thuật mới vào trồng trọt, chăn nuôi, chuyển đổi mô hình canh tác truyền thống một cách phù hợp, thích ứng với tình hình biến dổi khí hậu. Hướng dẫn người dân về quy trình sản xuất, canh tác an toàn, chú trọng công tác bảo quản và chế biến sản phẩm sau thu hoạch, nhằm giảm thất thoát để tăng cường cung cấp nguồn thực phẩm an toàn, giàu dinh dưỡng, cải thiện chất lượng bữa ăn của người dân. Tăng cường truyền thông về ý thức trách nhiệm, đạo đức kinh doanh, chế biến lương thực thực phẩm phải gắn liền với ý thức đảm bảo sức khỏe người dân, sức khỏe cộng đồng.
Bên cạnh tập trung phát triển, tạo ra dinh dưỡng tốt để phát triển, chúng ta cũng nên nâng cao kiến thức và thực hành dinh dưỡng cho người dân về việc chăm sóc dinh dưỡng sớm trong 1.000 ngày đầu đời của trẻ, Bảo đảm bữa ăn cân đối và đầy đủ theo nhu cầu của từng lứa tuổi. Biết cách lựa chọn, chế biến và sử dụng đa dạng nguồn thực phẩm sẵn có tại gia đình và địa phương. Tổ chức bữa ăn gia đình cân đối và hợp lý. Thực hiện dinh dưỡng lành mạnh, không ăn mặn và tăng cường hoạt động thể lực phòng chống các bệnh mạn tính không lây (như thừa cân béo phì), phòng chống suy dinh dưỡng thể thấp còi, góp phần nâng cao thể lực và tầm vóc người Việt Nam. Tăng cường các hoạt động truyền thông với nhiều hình thức đa dạng, phong phú.
Bảo đảm an ninh lương thực và Phát triển cân bằng là nền tảng để giảm suy dinh dưỡng bền vững. Bên cạnh đó, cần xây dựng nông thôn mới với mục tiêu nâng cao đời sống của người dân thông qua phát triển nông nghiệp bền vững, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và tính cạnh tranh cao, đảm bảo an ninh lương thực cho toàn dân phát triển toàn diện.
LÊ BA
